Ontstaan van de Elandsgracht

De Elandsgracht ligt tussen de Prinsengracht en de Singelgracht in de Amsterdamse Jordaan. De Jordaan werd aangelegd bij de grote stadsuitbreiding in 1613, als volkswijk voor arbeiders en emigranten. De eerste bewoners van de Jordaan hebben het goed. Er is veel vraag naar ambachtslieden, kleermakers, timmerlieden en andere toeleveranciers, maar ook naar onderofficieren en matrozen. De naam Elandsgracht verwijst naar de geschiedenis van de leerlooiers in dit deel van de Jordaan, waar van verschillende soorten dierenhuiden leer wordt gemaakt. De bewoning van de Jordaan wordt intensiever. Huiseigenaren verhuren hun zolders, kelders en kamertjes aan hele gezinnen. Tegen woningnood ontstaan vindingrijke oplossingen. Een dak wordt opgetild en een nieuwe verdieping wordt er tussen geplaatst. Doordat de huizen hoger worden, lijken de straten smaller te worden. Woningen worden ook opgesplitst in een voor- en achterhuis. Een lange smalle gang moet het achterhuis ontsluiten. Kasten worden omgebouwd tot ‘bedstee’. Tijdens de bouwperiode werd vaak bezuinigd op heipalen, waardoor verschillende huisjes begonnen te verzakken. In de 19e eeuw neemt in Amsterdam de handel en scheepvaart af. In de Jordaan ontstaat hierdoor steeds meer armoede. Meer lege woningen en achterstallig onderhoud is het gevolg. In 1891 is de Elandsgracht gedempt wegens stankoverlast. In die periode zijn ook de Palm-, Goudsbloem-, Linden-, Anjeliers- en Rozengracht aan de beurt. De verpaupering zet in, welke voortzet tot na de Tweede Wereldoorlog.

Foto van Breitner, Elandsgracht rond 1895

De Jordaan gered

Toen in de jaren zestig van de 20e eeuw jaren van welvaart aanbraken, was het tijd voor grootschalige vernieuwing in Amsterdam. Alle kleine onpraktische bebouwing moest wijken voor grote nieuwbouwblokken. Zo had het stadsbestuur ook zijn oog laten vallen op de Jordaan, een wijk welke ze jarenlang hadden laten ‘verkrotten’ zodat deze nu in één klap vervangen kon worden voor nieuwbouw. Tegen de sloopplannen kwam veel protest. In 1970 trad Han Lammers aan als wethouder Publieke Werken. Hij begon bij zijn aanstelling direct met het van de tafel vegen van het sloopplan van de Jordaan en stelde een nieuw plan op voor behoud en herstel van de Jordaan. Het stratenpatroon moest behouden blijven en gaten opgevuld met nieuwbouw, welke aansloot op de oude bebouwing. Ook werd ingezet op het aantrekken van winkels voor de buurt. Renovatie en nieuwbouw hebben geleid tot de afwisselende, populaire buurt zoals we die nu kennen.

B00000011318Elandsgracht 1972, bron Stadsarchief

Truus en Anton

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Truus is geboren in Limburg, opgegroeid in Brabant en woont nu al ruim dertig jaar in Amsterdam. Samen met haar man Anton, geboren en getogen Amsterdammer, wandelt ze de hele stad door. Samen genieten ze van het winkelaanbod, cultuur en architectuur. Ze roemen de compactheid van Amsterdam, alles is beloopbaar. Een wandeling naar de Elandsgracht, niet ver van hun huis in de Kinkerbuurt, is favoriet. Het antiekcentrum wordt regelmatig bezocht, elk weekend vergapen ze zich aan curiosa, antiek, schilderijen en sieraden. Anton weet te vertellen dat in het immense gebouw voorheen een Peugeot garage zat. Hij heeft de switch naar Antiekmarkt op de voet kunnen volgen. “De verkoop begon met kleedjes op de grond, later kwamen er tafels.”  Handelaren kunnen hun koopwaar uitstallen in vitrines en de particulier kan in het weekend en op woensdag een tafel huren. Van het antiekcentrum lopen ze door naar banketbakkerij Arnold Cornelis en het broodbeleg wordt gehaald bij Fa. Koopman. “De zaak is een begrip en van vader op zoon overgegaan”, vertelt Anton. Truus voegt er aan toe dat bij Fa. Koopman alles vers is en uit eigen keuken komt.

Fotografie BerendBoersma.com en tekst Gerda Lammerts

Sjoke en Dave

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Na een aantal regenachtige dagen, staan de terrasjes weer buiten op de Elandsgracht. Bij het Turks café-restaurant Divan genieten Sjoke en Dave van een drankje. Olijven, brood en spicey chicken zijn in bestelling. Het stel uit Hoorn komt regelmatig naar Amsterdam om te winkelen, rond te slenteren en strijken regelmatig neer op een terrasje. Ze zijn dertien jaar samen. Dave heeft een aannemersbedrijf en Sjoke helpt een vriendin regelmatig in haar winkel. Vanaf het centraal station zijn ze naar de Haarlemmerbuurt gewandeld om vervolgens via de negen straatjes bij de Elandsgracht uit te komen. “We komen hier vaker, het is een gezellig buurtje in de stad”, vindt Sjoke. De meeste winkels kennen ze, de modezaken Tenue de NÎmes en Jefferson Hotel worden regelmatig bezocht evenals schoenenzaak Daniele Dentici. Voor woonaccessoires weten ze Gr8acht te vinden. Ze zouden ook graag willen dineren in Amsterdam, maar dat vinden ze ongezellig voor hun puberzoon. Daarom halen ze straks wat lekkers aan de overkant bij Albert Heijn en Kaashuis Tromp, wat ze dan thuis opeten.

Fotografie BerendBoersma.com en tekst Gerda Lammerts

Wim en Inge

Wim en Inge2
Wim en Inge wonen al decennia lang aan de Elandsgracht. De overgrootvader van Wim liet het voormalig fort van Sjakoo aan de Elandsgracht in 1886 afbreken om er nieuwe huizen neer te zetten ‘voor nette fatsoenlijke ambachtslieden’. Het echtpaar bewoont sinds 1968 de beletage en trok later de benedenverdieping erbij. De twee kinderen zijn uitgevlogen maar dichtbij gebleven. Hun dochter is de bovenbuurvrouw en zoon Maarten is een paar huizen verderop in het pand neergestreken. Het stel heeft in de loop der tijd veel zien veranderen, kleine zelfstandige ondernemers zijn verdwenen, zoals de viswinkel. Gelukkig hebben een aantal zaken ook standgehouden zoals Fa. Koopman, waar het tussen de middag volle bak is. “Als de politie hun broodjes halen moet je in de rij staan en geduld hebben”, vertelt Inge. Elke zaterdag gaat ze bij banketbakker Arnold Cornelis een taartje halen. Qua horeca komen ze vanaf het begin bij café de Eland maar een restaurantganger noemt Wim zich niet. Liever staat hij zelf in de keuken. Het zit in de familie, opa heeft zijn sporen als kok verdiend in Parijs, zijn broer heeft een kookboek op zijn naam staan en zoon Maarten bakt graag een taart. Sinds 2000 beheert Wim de website www.elandsgracht.nl die hij vult met de geschiedenis en het wel en wee van de gracht. Elke nieuwe ondernemer kan rekenen op een bezoekje en krijgt een vermelding op de site. De foto is genomen in de fraaie tuin, aan de straatkant kunnen passanten en bewoners de geschiedenis lezen van het pand en de mooie gevelstenen van Sjakoo bewonderen.

Fotografie BerendBoersma.com en tekst Gerda Lammerts

Lot

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Lot woont bijna drie jaar in Amsterdam; vlakbij het Mercatorplein deelt ze met haar neef en hondje Lodewijk een huis met tuin. Ze is opgegroeid in Hilversum, het mekka van film en televisieland. Vanaf haar 17e werkt Lot voor BNN en andere mediabedrijven. Aan de UvA studeerde ze media en cultuur. De studie was lastig te combineren met haar werk en ook wat te theoretisch voor de praktisch ingestelde Lot. Sinds maart is ze haar eigen productiebedrijfje gestart (www.lifeontelevision.com) en de Filmacademie waar ze sindskort studeert sluit daar beter op aan. Daarnaast is Lot elke zondag in het Antiekcentrum te vinden waar haar vader een stand heeft. Vandaag op de zomerse buitenmarkt. “Ik vind het leuk om hem te helpen met de verkoop en ik loop zelf ook graag rond in het Antiekcentrum. Mijn verzilverd bestek komt hier vandaan en ik heb een vintage Chanel jasje op de kop getikt voor een fractie van de nieuwprijs”,vertelt ze enthousiast. Lot typeert de Elandsgracht als een dorpje in de stad met een gemoedelijke sfeer. De straat heeft een divers aanbod. Bij het Vlaamsch Broodhuys komt ze graag voor een lekkere koffie en bij Key Color om foto’s af te drukken. De zondag sluit Lot graag af met een welverdiend drankje bij Café de Eland op het terras, waar je leuk mensen kan kijken.

Fotografie BerendBoersma.com en tekst Gerda Lammerts

Tineke en Jacqueline

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Op een nazomerse zondagmiddag zitten Tineke en Jacqueline met hun hondjes op de stoep  voor het tweedehands kledingzaakje New Life Second Hand. De winkel bestieren ze samen met een paar andere vrouwen. De twee dames zijn Jordanezen in hart en nieren. Tineke is geboren en getogen in de Elandsstraat en Jacqueline aan de andere kant van de Rozengracht, in de Tuinstraat.  Jacqueline heeft, nadat ze drie jaar geleden is gestopt met haar baan meer tijd om zich met de winkel bezig te houden, zij neemt vooral de kinderkleding voor haar rekening, Samen gaan ze op pad om kleding, schoenen en accessoires in te kopen. Wat niet verkocht wordt gaat naar een dak- en thuislozen project of andere goede doelen. De dames hebben er veel plezier in, de winkel is een ontmoetingsplek,  veel mensen lopen naar binnen voor een praatje. Ze hebben veel zien veranderen in de buurt. De familie Lindeman met hun aardappelhandel in de Hazenstraat hoek Elandsgracht werd een franchise Albert Heijn en verhuisde een stuk verderop aan de gracht.  “Voor mij is en blijft het Lindeman”, vertelt Tineke. “Aan de overkant zat een bakker, waar nu lijstenmakerij Bel Ami gevestigd zit. De Jordaan is een geliefde buurt maar dat is niet altijd zo geweest. Als ik vroeger, toen ik jong was vertelde dat ik uit de Jordaan kwam werd ik een beetje raar aangekeken. Mijn moeder verhuisde van drie hoog naar een benedenhuis en kreeg de woning behangen en geschilderd opgeleverd door de huisbaas. Die was allang blij dat het huis bewoond werd ” aldus Tineke. Jacqueline weet zich te herinneren dat ze voor haar eerste eigen optrekje in de Laurierstraat 75 gulden huur per maand betaalde. “Dat is nu wel anders en de saamhorigheid tussen mensen is zo goed als verdwenen. Gelukkig is dat nog wel te vinden in onze winkel, onderling hebben we het erg gezellig, we zijn een soort Golden Girls.”

Fotografie BerendBoersma.com en tekst Gerda Lammerts

Ineke

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Kunsthistorica Ineke woont al sinds 1998 samen met haar man Andries in een mooi appartement aan de Prinsengracht. Vanuit haar woonkamer kijkt ze richting Elandgracht waar ze regelmatig te vinden is. Deze keer voor een wandelingetje naar de afvalcontainer op het Johnny Jordaanplein waar ze haar verzameld plastic kwijt kan om daarna nog even langs een aantal galerieën te lopen. Ze heeft in Leiden gestudeerd en de Rietveld Academie bezocht waar ze zich toelegde op typografisch ontwerpen. ”Maar schrijven is mijn vak, ik hoop dat nog heel lang te kunnen doen.”  Ze heeft voor verschillende bladen van VNU geschreven over diverse onderwerpen. Voor interviews met kunstenaars heeft ze door heel Nederland gereisd maar ook dichtbij huis vindt ze inspirerende mensen en onderwerpen om over te schrijven. Zoals galerie Koudijs op de Elandsgracht of Bart van de gelijknamige kunsthandel. “Toen hij pas begonnen was trok keramiek in de etalage mijn aandacht, ik ben naar binnen gelopen om een praatje te maken. Jonge mensen met een goede kijk op kunst die hier in de buurt zijn neergestreken. Dat geeft een fijne sfeer.” Ook is ze erg te spreken over de variëteit aan winkels. Koken doet ze graag zelf maar als zij en haar man iets te vieren hebben eten ze graag buiten de deur. Thais eten bij restaurant Thai Rakang of een drie- gangen menu bij Balthazar’s Keuken.

Fotografie BerendBoersma.com en tekst Gerda Lammerts

Josif

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

De in Eritrea geboren Josif woont sinds 2009 in Nederland. De onderdrukking en eindeloze dienstplicht deed hem besluiten om zijn land te ontvluchten. Na een verblijf van anderhalf jaar in het asielzoekerscentrum in een dorp nabij Leeuwarden belandde hij in Amsterdam waar hij door Vluchtelingenwerk wordt begeleid. Twee keer per week is hij te vinden in het Claverhuys aan de Elandsgracht waar hij taallessen volgt. Hij loopt graag door Amsterdam, de weg van zijn huis in west naar het centrum kent hij inmiddels op zijn duimpje. De Jordaan heeft zijn hart gestolen, op maandag gaat hij regelmatig naar de lapjesmarkt in de Westerstraat en de Noordermarkt. Ook heeft hij de hofjes ontdekt die een oase van rust zijn. Rust en bezinning vindt hij ook in de Eritrese kerk waar hij landgenoten kan ontmoeten. Josif is blij dat hij hier een nieuw bestaan heeft opgebouwd en hij verwondert zich nog elke dag. ‘Het leven in Nederland is zo anders, ik moest erg wennen aan de cultuur. In het begin was dat moeilijk maar het wordt steeds makkelijker’. Josif droomt van een baan in de logistiek of transport. Vrachtwagenchauffeur, het land doorkruisen, dat ziet hij wel zitten. Maar wel eerst de Nederlandse taal beter beheersen en het vakdiploma goederenvervoer halen.